Photowalk De Klokkenberg Breda (okt. 2017) door Ed Ottevanger.
Op zondag 29 Oktober 2017 was er via de ‘ILoveBreda Photowalk’ in De Klokkenberg de laatste gelegenheid om het voormalige Bredase sanatorium te fotograferen in de min of meer oude staat. Verscheidene cursisten van Luciana hebben van die gelegenheid gebruik gemaakt. Het omvangrijke complex bevond zich op dat moment in de opstartfase van de transformatie naar een ‘dorpje’ met woonbestemming onder behoud van het historische karakter. De foto’s – in dit geval van Ed Ottevanger - geven een beeld van het historische complex maar laten ook duidelijk de sporen zien van de jarenlange leegstand en van de op dat moment reeds gestarte bouw- en sloopwerkzaamheden. Gelet op de begrensde tijd voor de Photowalk in relatie tot de uitgestrektheid van de gebouwen betreft het hier vanzelfsprekend slechts een beperkte artistieke foto impressie. Er is dus geen sprake van dekkende documentaire fotografie. De serie bestaat uit een zwartwit deel dat zich richt op het exterieur en een groter deel in kleur dat gericht is op beelden van het interieur.
Korte geschiedenis van De Klokkenberg.*
De Klokkenberg was, in de jaren 50 van de vorige eeuw, het grootste en modernste tuberculose sanatorium van Nederland. De zorginstelling, met een sterk Rooms Katholiek karakter, bood onderdak en zorg aan honderden tbc-patiënten. De naam sanatorium betekent letterlijk: een gebouw dat gezond maakt. Na de tweede wereldoorlog werden overal in de Westerse wereld Sanatoria gebouwd als gevolg van een hernieuwde tbc-uitbraken. Tbc was een zeer besmettelijke ziekte waardoor isolatie van patiënten een noodzaak was. In 1951 werd de eerste steen van De Klokkenberg gelegd, in 1953 arriveerden de eerste patiënten.
De meeste sanatoria werden gebouwd in opdracht van een kerk, zo ook De Klokkenberg. Kenmerkend voor het Rooms Katholiek karakter is de imposante kapel die centraal staat op het terrein. De Klokkenberg bestaat uit een verzameling gebouwen, een zogenaamd ensemble, waaronder de kapel, het hoofdgebouw, de mannenvleugel en de vrouwenvleugel en het zusterhuis. Ook was er, voor zowel de mannen als de vrouwen, een ‘klasse paviljoen’ waar geestelijken en hooggeplaatste patiënten verpleegd werden. Het geheel is ontworpen als een stedenbouwkundig en artistiek samenhangend geheel.
Zonlicht en buitenlucht waren belangrijk voor tbc-patiënten, daarom werd De Klokkenberg gebouwd in een uitgestrekte, bosrijke omgeving met aangename vergezichten. Het ontwerp garandeerde een mooi uitzicht op de speciaal aangelegde tuinen vanaf elke verdieping. Het complex vormt een fraaie schakel tussen het dichte Mastbos en het open landschap van de rivier de Mark. Ander criterium was dat de locatie dichtbij een grote stad moest zijn, zodat patiënten niet geïsoleerd raakten. Het eindresultaat is een perfecte locatie: ruim, groen en zonnig én in de nabijheid van het gezellige Breda.
Tbc werd al snel een goed behandelbare ziekte. In 1969 waren er niet voldoende patiënten meer en hield het sanatorium in De Klokkenberg op te bestaan. De verplegende nonnen verdwenen en het complex kreeg een algemeen medische functie als achtereenvolgend epilepsiecentrum, long- en astmacentrum, centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie, centrum voor allergologie- immunologie en thoraxcentrum. Sinds 2006 zijn alle klinieken elders ondergebracht en staat De Klokkenberg leeg.
Toekomst van de De Klokkenberg
Met ingang van 2017 start een nieuwe toekomst voor het Landgoed De Klokkenberg. De transformatie van het Rijks monumentale complex tot een dorpje is inmiddels in volle gang. In de verschillende gebouwen komen koopwoningen terwijl er veel aandacht gegeven wordt aan het behoud van het historische karakter.
*) tekst samengesteld mede op basis van de informatie van ‘I Love Breda’
Op zondag 29 Oktober 2017 was er via de ‘ILoveBreda Photowalk’ in De Klokkenberg de laatste gelegenheid om het voormalige Bredase sanatorium te fotograferen in de min of meer oude staat. Verscheidene cursisten van Luciana hebben van die gelegenheid gebruik gemaakt. Het omvangrijke complex bevond zich op dat moment in de opstartfase van de transformatie naar een ‘dorpje’ met woonbestemming onder behoud van het historische karakter. De foto’s – in dit geval van Ed Ottevanger - geven een beeld van het historische complex maar laten ook duidelijk de sporen zien van de jarenlange leegstand en van de op dat moment reeds gestarte bouw- en sloopwerkzaamheden. Gelet op de begrensde tijd voor de Photowalk in relatie tot de uitgestrektheid van de gebouwen betreft het hier vanzelfsprekend slechts een beperkte artistieke foto impressie. Er is dus geen sprake van dekkende documentaire fotografie. De serie bestaat uit een zwartwit deel dat zich richt op het exterieur en een groter deel in kleur dat gericht is op beelden van het interieur.
Korte geschiedenis van De Klokkenberg.*
De Klokkenberg was, in de jaren 50 van de vorige eeuw, het grootste en modernste tuberculose sanatorium van Nederland. De zorginstelling, met een sterk Rooms Katholiek karakter, bood onderdak en zorg aan honderden tbc-patiënten. De naam sanatorium betekent letterlijk: een gebouw dat gezond maakt. Na de tweede wereldoorlog werden overal in de Westerse wereld Sanatoria gebouwd als gevolg van een hernieuwde tbc-uitbraken. Tbc was een zeer besmettelijke ziekte waardoor isolatie van patiënten een noodzaak was. In 1951 werd de eerste steen van De Klokkenberg gelegd, in 1953 arriveerden de eerste patiënten.
De meeste sanatoria werden gebouwd in opdracht van een kerk, zo ook De Klokkenberg. Kenmerkend voor het Rooms Katholiek karakter is de imposante kapel die centraal staat op het terrein. De Klokkenberg bestaat uit een verzameling gebouwen, een zogenaamd ensemble, waaronder de kapel, het hoofdgebouw, de mannenvleugel en de vrouwenvleugel en het zusterhuis. Ook was er, voor zowel de mannen als de vrouwen, een ‘klasse paviljoen’ waar geestelijken en hooggeplaatste patiënten verpleegd werden. Het geheel is ontworpen als een stedenbouwkundig en artistiek samenhangend geheel.
Zonlicht en buitenlucht waren belangrijk voor tbc-patiënten, daarom werd De Klokkenberg gebouwd in een uitgestrekte, bosrijke omgeving met aangename vergezichten. Het ontwerp garandeerde een mooi uitzicht op de speciaal aangelegde tuinen vanaf elke verdieping. Het complex vormt een fraaie schakel tussen het dichte Mastbos en het open landschap van de rivier de Mark. Ander criterium was dat de locatie dichtbij een grote stad moest zijn, zodat patiënten niet geïsoleerd raakten. Het eindresultaat is een perfecte locatie: ruim, groen en zonnig én in de nabijheid van het gezellige Breda.
Tbc werd al snel een goed behandelbare ziekte. In 1969 waren er niet voldoende patiënten meer en hield het sanatorium in De Klokkenberg op te bestaan. De verplegende nonnen verdwenen en het complex kreeg een algemeen medische functie als achtereenvolgend epilepsiecentrum, long- en astmacentrum, centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie, centrum voor allergologie- immunologie en thoraxcentrum. Sinds 2006 zijn alle klinieken elders ondergebracht en staat De Klokkenberg leeg.
Toekomst van de De Klokkenberg
Met ingang van 2017 start een nieuwe toekomst voor het Landgoed De Klokkenberg. De transformatie van het Rijks monumentale complex tot een dorpje is inmiddels in volle gang. In de verschillende gebouwen komen koopwoningen terwijl er veel aandacht gegeven wordt aan het behoud van het historische karakter.
*) tekst samengesteld mede op basis van de informatie van ‘I Love Breda’